Żagań

 

arokowy pałac stoi na zrębach średniowiecznego zamku księcia Konrada II. Budowę barokowej rezydencji rozpoczęto niedługo po nabyciu księstwa żagańskiego w 1627 roku przez Albrechta Wallensteina, dowódcę wojsk cesarskich w wojnie trzydziestoletniej. Wskutek tragicznej śmierci fundatora w 1634 roku prace zostały przerwane. W 1642 roku cesarz sprzedał księstwo żagańskie czeskiemu wielmoży, Wacławowi Lobkowicowi, który 24 lata później podjął dalszą budowę pałacu według nowego projektu Antonia della Porty. Realizację zadania, kontynuowanego przez następcę Wacława – Ferdynanda Lobkowica, zakończono w 1793 roku. W 1786 roku księstwo kupił książę Kurlandii Piotr Biron, po którym dziedziczyły je jego córki. Za czasów najmłodszej z nich Doroty Talleyrand-Perigord (1842-1862) rozebrano południowe, parawanowe skrzydło pałacu i zbudowano tam reprezentacyjny podjazd i oranżerię. Na nowo urządzonych zostało wiele wnętrz, a założony przez Wallensteina park został przekształcony w duchu romantyzmu i powiększony. Do tego zadania księżna Dorota zaangażowała wybitnego architekta, Fryderyka Teicherta.

Pałac założony jest na planie trzech skrzydeł z prostokątnym dziedzińcem otwartym na park, od północy i zachodu ujęty głęboką osuszoną fosą. Wysoka suterena sprawia, że piętrowa budowla wygląda na trzykondygnacyjną. Środkowe skrzydło nakrywa dach dwuspadowy, a skrzydła boczne – trzyspadowe. Elewacje, bogate w detal architektoniczny, w partii sutereny boniowane, wyżej artykułowane rozmieszczonymi między osiami okien pilastrami, zwieńczonymi w poziomie belkowania zróżnicowanymi plastycznie maszkaronami, obecnymi także w kluczach obramień okiennych. Na osiach fasady i elewacji zachodniej znajdują się wjazdy na dziedziniec, ujęte kamiennymi portalami, poprzedzone przerzuconymi arkadowo nad fosą pomostami. Elewacje od strony dziedzińca ukształtowane podobnie. W jednotraktowym układzie wnętrz komunikację poziomą zapewnia korytarz od strony dziedzińca, a pionową dwie klatki schodowe obok przejazdów. Wnętrza sutereny, korytarzy oraz części pomieszczeń parteru przekryte są sklepieniami kolebkowymi i krzyżowymi. Kilka sal na piętrze, w tym teatralną, zdobią sztukaterie na stropach, z lat 1792-1796, przypisywane Ch.W. Schultzemu.

Po II wojnie światowej opuszczony przez wiele lat pałac uległ zdewastowaniu. W latach 1965-1983 został odbudowany. Adaptacja zabytku łączyła się z szerokim programem prac konserwatorskich i restauracyjnych. Mimo braku programowych badań architektonicznych, w trakcie prowadzonych robót budowlanych dokonano szeregu odkryć, w tym reliktów średniowiecznego zamku, fundamentów czwartego skrzydła pałacu, rozebranego w XIX wieku i resztek dwu narożnych bastei z zarzuconego projektu z czasów Wallensteina. W 1958 roku opracowana została dokumentacja naukowo-historyczna pałacu, autorstwa M. Kutznera. Obecnie planuje się adaptację obiektu na cele hotelowo-konferencyjno-kulturalne.

Stanisław Kowalski

Źródło: "Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego"