Białowice


 

amek usytuowany jest na niewielkim wyniesieniu w zachodniej części wsi. Stanowi on główny element założenia folwarcznego, w skład, którego wchodzą m.in.: dom, kuźnia, warsztat z garażem, stajnia i obora. Obecnie obiekt jest nie użytkowany, w ruinie.

Najstarsza wzmianka o wsi Białowice (niem. Billendorf) pochodzi z 1355 roku, gdy była własnością żarskiego rodu Bibersteinów. W 1540 roku wieś staje się lennem rodu von Wiedebach. W roku 1551, wobec wymarcia rodu Bibersteinów państwo stanowe Żary-Trzebiel, w tym Białowice, przejął w bezpośrednie władanie Ferdynand Habsburg – cesarz rzymski i król Niemiec. W 1588 roku sprzedał lenno biskupowi wrocławskiemu Balthasarowi von Promnitz, który w roku następnym przekazał je swemu kuzynowi, Seygfridowi von Promnitz z Lasocina. Najprawdopodobniej z czasem jego władania w państwie stanowym należy wiązać wybudowanie w Białowicach zamku (prawdopodobnie trzykondygnacyjnego), który pełnił jednocześnie funkcję obronną i był siedzibą rodziny szlacheckiej von Wiedenbach, będącej w stosunku lennym wobec Promnitzów z Żar. W 1652 roku wyga­sła białowicka linia rodu Wiedenbachów i wieś nadawana była jako lenno kolejno: Karolowi Christoffowi von Rottenburg (1652), Kasprowi von Berg (1679), Amandusowi Frankel (od 1702). Po roku 1734 dobrami białowickimi bezpośrednio zarządzał ostatni przedsta­wiciel rodu von Promnitz – Hans Erdmann. Z jego inicjatywy około 1758 roku doszło do przekształcenia zamku na spichlerz, w efekcie czego doszło do zatarcia renesansowych cech stylowych budowli. W wyniku przebudowy (wykucie otworu wjazdowego, umieszczenie w północnej i zachodniej połaci dachu otworów wentylujących, usunięcie wewnętrznych podziałów), doszło do zmian w konstrukcji, efektem czego było zarwanie się czterospadowego dachu, zniszczenie stropu dwóch kondygnacji oraz drewnianych schodów. Wtedy obiekt, już jako dwukondygnacyjny, został nakryty nowym czterospadowym dachem. Jednocześnie zasypano południowy odcinek, otaczającej zamek fosy. O losach budowli w XVIII-XIX wieku, aż do II wojny światowej brakuje informacji. Istniejąca obecnie zabudowa folwarczna powstała w XIX wieku. Po II wojnie światowej budynek spichlerza stanowił własność PGR, nie był użytkowany i podlegał dewastacji. W 1978 roku powstała wyrwa w dachu. Aktualnie obiekt jest w stanie ruiny.

Obiekt założony na rzucie przybliżonym do litery „L”, jest częściowo podpiwniczony, dwukondygnacyjny, kryty dachem dwuspadowym, w większości zarwanym. W zachowanej południowo-zachodniej połaci dachu znajdują się wole oka. W elewacji frontowej umieszczone zostały duże wrota. Całość elewacji została zwieńczona gzymsem koronującym. W prostej płaszczyźnie elewacji rozmieszczono niewielkie, prostokątne okna, w większości pozbawione stolarki i szklenia.

W budynku nie przeprowadzano po II wojnie światowej żadnych prac budowlanych i zabezpieczających. Obiekt od lat 60. XX wieku pozostaje nie użytkowany, popadając w coraz większą ruinę.

Elżbieta Liczner

Źródło:" Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego"