Rycerz z Melsztyna
Na szczycie najwyższego z łagodnych wzgórz, schodzących
nad brzeg Dunajca, wznosił się za czasów Łokietka
niewielki warowny grodek - jedna z fortec strażniczych,
broniących szlaku handlowego i wojennego, wiodącego doliną
Dunajca.
Kilkadziesiąt lat później, około roku 1340,
kasztelan krakowski, Spycimir Leliwita, Spytkiem zwany,
wybudował w tym miejscu ogromny zamek. Spycimir Leliwita,
gorliwy stronnik Łokietka z czasów walk o zjednoczenie państwa
polskiego, cieszył się życzliwością zarówno króla Władysława
jak i jego syna, Kazimierza Wielkiego. Łokietek nadał mu
godność wojewody i urząd kanclerza, Kazimierz - powierzył
zarząd królewskiego skarbu.
Syt zaszczytów i chwały Spytek zadbał o powiększenie
swych dóbr. Kazał karczować lasy nad rzeką Białą i
Dunajcem, a na wydartych puszczy ziemiach osiedlał
poddanych. Na 10 lat przed wzniesieniem rodowej siedziby w
Melsztynie, nadał prawa miejskie osadzie zwanej Tarnów,
dając jej swój własny herb Leliwa: półksiężyc z
gwiazdą na błękitnym polu.
Syn przyjaciela dwóch królów
- Jan - poszedł w ślady ojca Za czasów Kazimierza doszedł
do najwyższej godności w Polsce - był kasztelanem
krakowskim. Pomnożył też rodzinne dobra; umierając
przekazał swemu synowi 3 miasta i 32 wsie.
Trzeci z rodu, Spytko II Leliwita, miał sławą
i znaczeniem przyćmić splendory ojca i dziada. Nie doszedł
jeszcze do lat osiemnastu kiedy mianowano go wojewodą
krakowskim. Za zasługi przy wprowadzeniu na tron Jadwigi
otrzymał liczne włości na Śląsku i część Podola jako
lenno. Jakby nie dość jeszcze było tych zaszczytów, poślubił
najpiękniejszą i najbogatszą dworkę królowej - Elżbietę,
córkę wielkorządcy Siedmiogrodu Emeryka Laczkfi. Ten,
ponoć szczęśliwy, związek trwał lat dwanaście. |
|
W roku 1399
Spytko zginął w bitwie z Tatarami pod Worsklą, a wdowa opłakawszy
męża poślubiła śląskiego Piasta, księcia ziębickiego
Jana. Dwie córki Spytka Elżbieta wydała za mąż równie
świetnie. Obie sięgnęły po książęce mitry: Jadwiga
została żoną Bernarda, księcia na Niemodlinie, a
Katarzyna złączyła swoje losy z Januszem II Młodszym, władcą
części Mazowsza.
Melsztyn i okoliczne dobra przeszły na synów: noszącego
rodowe imię Spytka IV i jego brata Jana, który w młodym
jeszcze wieku poległ w walkach z Turkami pod Gołubcem.
Spytko IV ożenił się z Beatryczą, córką
wielkopolskiego magnata Dobrogosta z Szamotuł - jednego z
pierwszych Polaków, którzy zostali wyznawcami Jana Husa.
Młoda para przebudowała zamek w 1461 roku, nadając
mu charakter wielkopańskiej rezydencji. Pod wpływem teścia
i żony pan na Melsztynie skłaniać się zaczął ku nauce
czeskiego reformatora, co wywołało niechęć wielu
duchownych. Kiedy po śmierci Jagiełły na tron wstąpić
miał syn jego, małoletni Władysław, a biskup Oleśnicki
stanąć u jego boku jako pierwszy doradca, Spytko sprzeciwił
się temu. Wszechwładny biskup zagroził rzuceniem nań klątwy
z powodu wyznawania nauki Husa. Wrogość pomiędzy panem z
Melsztyna a biskupem wzrosła i zakończyła się
utworzeniem w 1439 roku konfederacji, zawiązanej w Nowym
Mieście Korczynie, a mającej na celu “naprawić szkody
wynikłe z winy młodego wieku króla Władysława i
zgubnego wpływu jego złożonej z prałatów rady”.
Wynikiem konfederacji była bitwa pod Grotnikami (1439 r.),
w której Spytko i jego stronnicy ponieśli klęskę. Nad ciężko
rannym rycerzem odprawiono sąd, ogłaszając go zdrajcą.
Ciało nieszczęsnego, odarte ze zbroi i szat, leżało
przez trzy dni na polu walki, zanim wdowie i dzieciom
zezwolono je pogrzebać.
Trzeba
przyznać, że biskup Oleśnicki nie mścił się na żonie
i potomkach swego adwersarza. Zwrócił im obłożone
sekwestrem dobra, a gdy wdowa i synowie Spytka wyrzekli się
“husyckich błędów”, zajął się ich losem.
dalej
|